Przymusowe leczenie alkoholika

Alkoholizm jest poważną chorobą i ogromną tragedią. Nie tylko dla samego pijącego, ale również dla jego rodziny, współpracowników, sąsiadów oraz osób z otoczenia. Choroba powoduje skutki, zarówno zdrowotne, jak również rodzinne i społeczne. W skrajnych przypadkach może prowadzić nawet do śmierci. Najgorsze w całej sytuacji jest to, że alkoholik – wskutek zmian, które zachodzą w psychice –  zupełnie inaczej postrzega kwestię picia niż jego najbliżsi. Wypiera negatywne konsekwencje i nie widzi potrzeby leczenia. Rodzina, chcąc pomóc osobie uzależnionej, szuka informacji, czy możliwe jest przymusowe leczenie alkoholika bez jego zgody. Jeśli tak, czy konieczne jest ubezwłasnowolnienie alkoholika? Jak wygląda procedura oraz wniosek o przymusowe leczenie odwykowe. Wyjaśnienie  tych kwestii znajduje się w niniejszym artykule.

Jak leczyć alkoholika bez jego zgody – czy to już alkoholizm?

Uzależnienie od alkoholu zaczyna się dosyć niewinnie. W naszym kręgu kulturowym jest naprawdę wiele okazji do wypicia piwa, wina, drinka lub toastu wódką. Moment, w którym chęć sięgnięcia po alkohol, zmienia się w przymus, bardzo łatwo przeoczyć. Osoba, która pije nałogowo, wypiera ten fakt, a rodzina i najbliższe osoby często znajdują usprawiedliwienie dla jej zachowań. Są jednak symptomy, których nie można lekceważyć. Zachowania, które powinny zaalarmować bliskich i skłonić do myślenia o szukaniu profesjonalnej pomocy. Są nimi:

• codzienne picie alkoholu,
• coraz większa tolerancja alkoholu,
• picie od wczesnych godzin,
• szukanie okazji do picia,
• samotne picie,
• leczenie kaca alkoholem,
• skłonność do prowadzenia samochodu i zachowań brawurowych po alkoholu,
• rozładowywanie stresu za pomocą alkoholu.

Alkoholika we wczesnej fazie uzależnienia trudno rozpoznać, jeżeli jednak dostrzegasz, że osoba z Twojego otoczenia wykazuje 2 z powyższych objawów w dłuższym okresie czasu, to najprawdopodobniej potrzebuje pomocy. Osoby we wstępnej fazie nie są oczywiście kierowane na przymusowe leczenie alkoholizmu, zazwyczaj wystarczy im kilka sesji z psychologiem. Jeśli dochodzi do sytuacji, że alkohol całkowicie przejmuje kontrolę nad życiem uzależnionego, koncentruje on całą uwagę na zdobywaniu alkoholu i zaniedbuje swoje role społeczne, odwyk alkoholowy w zakładzie zamkniętym jest najlepszym rozwiązaniem.

Przymusowe leczenie alkoholizmu – czy jest to możliwe?

Rodziny osób uzależnionych chcą wiedzieć, jak leczyć alkoholika bez jego zgody, rozważają także jego ubezwłasnowolnienie, mając nadzieję na to, że leczenie zamknięte alkoholizmu położy kres problemom. Osoby te muszą wiedzieć, że w świetle obowiązujących w Polsce przepisów, przymusowy odwyk alkoholowy nie jest możliwy. Leczenie odwykowe jest dobrowolne, zdarza się natomiast, że sąd może zobowiązać alkoholika do podjęcia leczenia. Taka decyzja zapada na podstawie opinii psychologa i psychiatry. „Zobowiązanie do leczenia” to nie jest „przymusowa terapia alkoholowa”, jednakże w potocznym rozumieniu bywa tak nazywane i tę kwestię chcemy tu szerzej przedstawić.

Przymusowe leczenie alkoholika bez jego zgody – stan prawny

Poddanie się leczeniu odwykowemu jest dobrowolne. Prawa alkoholika są takie, jak każdego innego obywatela RP, czyli poddanie się określonym procedurom medycznym wymaga jego zgody i chęci. Przepisy prawa, tj. art. 21. ust. 2 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982 r., mówią o dobrowolnym leczeniu alkoholików, a wyjątki od tej reguły również zapisane są w tejże ustawie. Na podstawie art. 24 wskazanej ustawy, wobec osób, które poprzez nadużywanie alkoholu:

• demoralizują małoletnich,
• uchylają się od zaspokajania potrzeb rodziny,
• powodują rozkład życia rodzinnego,
• zakłócają spokój lub porządek publiczny,

można zastosować skierowanie na badanie w celu stwierdzenia nadużywania alkoholu oraz skierowania na leczenie w ośrodku otwartym bądź zamkniętym.

Przymusowe leczenie alkoholika stosuje się, by chronić interes osób trzecich oraz społeczny. Warto jednak wiedzieć, że w ustawie nie zostały opisane sankcje za brak stawiennictwa w ośrodku bądź przerwanie terapii w jej trakcie, zatem de facto, jeżeli uzależniony bardzo nie będzie chciał poddać się odwykowemu, w świetle prawa nie ma jak zmusić alkoholika do przymusowego leczenia. Mówiąc wprost, nie można po prostu wysłać czy też oddać alkoholika na przymusowe leczenie. 

Wniosek o przymusowe leczenie alkoholika – procedura

Pamiętając o tym, że przymusowe leczenie alkoholika ma na względzie ochronę interesu społecznego, złożenie wniosku do sądu o leczenie alkoholika bez jego zgody może złożyć wyłącznie:

• Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
• Prokuratura.

Jeżeli wniosek o leczenie odwykowe złoży członek rodziny bądź inna niż w/w instytucja, zostanie on w góry odrzucony. W celu zbadania sprawy oraz skierowania przez odpowiednie organy do rozpatrzenia, wniosek może złożyć dowolna osoba. Najlepiej jednak, gdy będzie to członek rodziny: małżonek, dzieci, wnuki, względnie: sąsiad, osoba związana z rodziną – każdy, kto może wykazać, iż zachodzą przesłanki do tego, by skierować alkoholika na przymusowe leczenie. Wzór wniosku można znaleźć na większości stron internetowych miejskich bądź gminnych Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych lub w samych instytucjach. Prawnik może pomóc przy jego wypełnianiu, gromadzeniu dowodów lecz korzystanie z jego usług nie jest konieczne. Napisać wniosek można samodzielnie.

Wniosek składany do Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych powinien zawierać dowody poświadczające naruszanie interesu społecznego, np. rejestr interwencji policyjnych, wykaz pobytów w izbie wytrzeźwień, dokumentację lekarską, opinie psychologa, biegłych, etc. Jeżeli komisja uzna, że są podstawy do wszczęcia procedury, występuje z wnioskiem do sądu.

Powtórzmy: wniosek o przymusowe leczenie odwykowe do sądu może zgłosić wyłącznie Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych lub Prokuratura, a nie rodzina alkoholika.

Wniosek o leczenie odwykowe bez zgody alkoholika musi zawierać opinię biegłego w przedmiocie uzależnienia oraz zebraną dokumentację.

Sądowy nakaz leczenia alkoholizmu – jak załatwić?

Gdy do sądu wpłynie wniosek o przymusowe leczenie alkoholika, ma on obowiązek wyznaczyć rozprawę w ciągu miesiąca od jego złożenia. Brak stawiennictwa osoby w sądzie, brak opinii biegłego, uchylanie się od badań lub braki w dokumentacji, mogą sprawić, że przymusowe leczenie odwykowe alkoholika będzie odsuwało się w czasie. Sąd ma możliwość nakazania doprowadzenia uczestnika rozprawy przez Policję, ale także na badania. Po zebraniu wszelkich dowodów i opinii, wydawane jest orzeczenie:

• o braku przesłanek do przymusowego leczenia, wobec niestwierdzenia alkoholizmu,
• o obowiązku leczenia w otwartym (leczenie niestacjonarne) bądź zamkniętym ośrodku odwykowym.

Sądowe leczenie alkoholika jest procedurą nieodpłatną, o obowiązek poddania się leczeniu trwa tak długo, jak jest to konieczne, nie dłużej jednak niż 2 lata. W czasie leczenia alkoholik może być objęty nadzorem kuratora.

Przymusowe leczenie odwykowe – ile trwa?

Przymusowe leczenie alkoholizmu co do zasady powinno trwać tyle, ile jest to konieczne do osiągnięcia celu, jednak nie więcej niż 2 lata. O zakończeniu terapii decyduje kierownik ośrodka, a na podstawie opinii sąd może wydać orzeczenie o skróceniu okresu przymusowej terapii. Sam pobyt w ośrodku zamkniętym od 6-8 tygodni, następnie osoby uzależnione powinny korzystać ze spotkań grup AA, wsparcia psychologicznego, zatem cały proces wychodzenia z alkoholizmu jest długotrwały, a sama choroba pozostaje w organizmie do końca życia.

Osoby, które chciałby wiedzieć, jak leczyć alkoholika bez jego zgody, muszą być przygotowane na to, że samo skierowanie na leczenie odwykowe to dopiero początek bardzo długiej drogi. Przede wszystkim cała procedura sądowa trwa około roku od złożenia wniosku do wydania orzeczenia. Następnie należy uzbroić się w cierpliwość, jeśli chodzi o przyjęcie do ośrodka. By umieścić alkoholika w ośrodku trzeba czekać od 3 do nawet kilku lat!

Przymusowe leczenie alkoholowe – efekty

Wiele rodzin wierzy, że przymusowe leczenie alkoholika bez jego zgody, będzie remedium na problemy wynikłe z choroby. Pozwoli załatwić sprawę szybko i efektywnie. Niestety, tak nie jest. Skuteczność terapii prowadzonej pod przymusem jest niższa niż w przypadku osób, które podejmują dobrowolne leczenie. Osoby przymusowo poddawane leczeniu podczas spotkań są bierne, kwestionują sens pobytu w klinice, przerywają terapię przed jej końcem.

Szacuje się, że tylko 1 promil osób (1/1000), wobec których zastosowano przymusowe leczenie alkoholizmu, pozostało w trzeźwości przez dłuższy czas. Nie można jednak powiedzieć, że takie leczenie jest całkowicie bezcelowe. Zawsze warto podejmować próby, które mają na celu ochronę życia i dobra alkoholika oraz jego otoczenia.

Ubezwłasnowolnienie alkoholika – czy to jest rozwiązanie?

Jeżeli zatem przymusowe leczenie alkoholika, przeprowadzone na podstawie sądowego skierowania na leczenie bywa nieskuteczne i niewystarczające, to może należy rozważyć ubezwłasnowolnienie? W skrajnych sytuacjach można, a nawet trzeba. Należy jednak podkreślić, że ubezwłasnowolnienie każdej osoby – w tym również alkoholika – to poważna ingerencja w jego prawa. To – można by rzec, opcja nuklearna wobec osoby uzależnionej, która jest rozważana przez osoby, które nie wiedzą już, jak leczyć alkoholika bez jego zgody i wyczerpały repertuar możliwości. Oto, co powinno się wiedzieć na ten temat.

Jak ubezwłasnowolnić alkoholika – czy to możliwe?

W świetle przepisów obowiązujących w polskim prawie, ubezwłasnowolnienie alkoholika jest możliwe. Kiedy osoba uzależniona nie ma możliwości samodzielnego podejmowania decyzji, a także zagraża sobie lub innym osobom, można złożyć pozew o ubezwłasnowolnienie. Prawo takie mają osoby takie jak: współmałżonek, dziecko, siostra/brat, rodzic. Zgłoszenie może wysłać także osoba postronna, np. sąsiad, ale do prokuratury.

Ubezwłasnowolnienie alkoholika – wniosek

Wzór wniosku o ubezwłasnowolnienie musi zawierać następujące informacje:

• powód złożenia pozwu – informacja na czym polega problem,
• dowody, np. opinie lekarskie, ekspertyzy biegłych, wyroki, dokumenty finansowe,
• cel ubezwłasnowolnienia,
• zakres (ubezwłasnowolnienie całkowite bądź częściowe).

Z punktu widzenia sądu kluczowe znaczenie ma udowodnienie zagrożenia wobec siebie bądź osób trzecich oraz brak możliwości samodzielnego podejmowania decyzji z powodu alkoholizmu. Rodziny i bliscy myślą o tym, jak ubezwłasnowolnić alkoholika, np. gdy zawrze on niekorzystne umowy, wpadnie w długi lub jego zachowanie stanowi niebezpieczeństwo dla dzieci.

Ubezwłasnowolnienie częściowe i całkowite alkoholika

Na podstawie częściowego ubezwłasnowolnienia osoba nie może zawierać umów, jego działanie musi podlegać kontroli przez wyznaczonego opiekuna. Procedura dotyczy osób powyżej 18 roku życia. Wobec osób nieletnich – od 13 r.ż. stosuje się całkowite ubezwłasnowolnienie. Zarówno w przypadku częściowego, jak i całkowitego ubezwłasnowolnienia, osoby podlegają przymusowi leczenia.

Leczenie zamknięte dla alkoholików

Alkoholikowi bezwzględnie trzeba pomóc, gdyż jest on osobą chorą. Podobnie jak w przypadku złamania czy bólu zęba, nie leczymy się sami, tak właściwym miejscem leczenia alkoholizmu jest ośrodek leczenia odwykowego. Ośrodek Terapii Uzależnień Kobiet im. Matki Teresy z Kalkuty prowadzi leczenie zamknięte dla alkoholików kobiet. Pomagamy odzyskać zdrowie psychiczne i fizyczne za pomocą sprawdzonego programu. Udzielamy wsparcia w trakcie leczenia, ale również po nim. Otaczamy opieką rodziny uzależnionych. Uczymy życia w trzeźwości. Sprawdź, jak możemy pomóc Tobie i Twojej rodzinie.